MEDYCYNA CHIŃSKA
Pięć duchów. Psychologiczne aspekty Tradycyjnej Medycyny Chińskiej
Aby lepiej zrozumieć Tradycyjną Medycynę Chińską, warto poznać filozoficzną koncepcję człowieka, powstałą na gruncie filozofii taoistycznej. Dzięki znajomości jej łatwiej będzie pojąć sposób postrzegania zdrowia i choroby w tej medycynie oraz budowania wzorców chorób, w których objawy fizyczne są nierozłącznie powiązane ze stanami psychicznymi i emocjami.
W ten sam sposób, jak obecność Esencji Jing* oddziela byty ożywione od nieożywionych, tak obecność Shen (Ducha) oddziela ludzi od świata zwierząt.
Z tej domeny życia ludzkiego wynikają granice czasu i przestrzeni. To ludzka zdolność do relacji, które nie są ograniczone przez kontakt fizyczny lub czas. Domena ta pozwala nam rozpoznać własną drogę, a następnie nią podążać.
Pojęcie to nie ma związku z religią czy religijnością. Może wiązać się natomiast z wykonywaniem swojej pracy z prawdziwą pasją, podziwianiem dzieł sztuki, czy też z działaniami na rzecz natury i przyszłych pokoleń.
Według filozofii chińskiej duch jest nierozłącznie powiązany z ciałem. Nie jest jednak tak, że duch „ożywia” ciało. Zgodnie z zasadą Yin-Yang oraz koncepcją Qi, zarówno ciało jak i duch są manifestacją Qi, różnią się od siebie jednak stopniem skoncentrowania energii,
Xi Kang, myśliciel taoistyczny (223-262 r. n.e.) ujął to następująco: „A zatem szlachetnie urodzony człowiek wie, iż Duch potrzebuje Ciała by pozostawać aktywnym, ale Ciało wymaga Ducha do istnienia”.
Zachodnią koncepcję ducha uwięzionego w klatce ciała zastępuje zatem dusza materialna, będąca po prostu wyjątkowo wyrafinowanym produktem tego samego składnika, co ciało, czyli Qi.
PIĘĆ SHEN
Tradycyjnie Ducha dzieli się na pięć „mniejszych” duchów, z których każdy ma swoją nazwę i jest powiązany z jakąś pozytywną cechą, Podkreślić należy, iż koncepcja Ducha nie jest powiązana z aspektem religijnym. W omówieniu jego i powiązanych z nim cech chodzi bardziej o ukazanie możliwości i odpowiedzialności nieodłącznych od bytu ludzkiego, które są wspólne dla wszystkich ludzi, niezależnie od wyznawanej religii. Pozwala to na konceptualizację i zintegrowanie pozafizykalnych aspektów życia jednostki do opisania zdrowia i choroby.
YI
Bywa tłumaczone jako Intelekt, Świadomość Potencjalności.
To aspekt Qi Ducha. Każdy z pięciu Duchów jest powiązany z jednym z elementów i narządów. W przypadku Yi jest to element Ziemi i Śledziona.
Yi to duch odpowiedzialny za rozważanie, zastanawianie się, decydowanie o tym, co jest możliwe. Zawiaduje powstawaniem nowych pomysłów, uczeniem się i koncentracją.
Jest także odpowiedzialne za dostrzeganie rozmaitych kierunków i perspektyw.
Pozytywne cechy powiązane z Yi to: wierność, lojalność, szczerość. Kolejny aspekt Yi to empatia, zrozumienie bliźnich i ich potrzeb, z tymi cechami łączy się hojność.
U osoby o uszkodzonym aspekcie Yi ducha zamiast kreatywnej potencjalności pojawią się obawy, pomieszanie umysłowe, „oblepiająca”, ograniczająca innych lojalność, czy niekontrolowana, autodestrukcyjna hojność. Osłabienie Yi może się także manifestować poprzez znudzenie, czy obojętność.
PO
To inaczej Dusza Zwierzęca. Jego siedzibą są Płuca.
To płynny aspekt Shen. Jest bezpośrednio powiązane z ciałem fizycznym i ulega dezintegracji zaraz po jego śmierci.
Po odpowiada za odruchy bezwarunkowe, jest całkowicie powiązane z czasem i przestrzenią, w przeciwieństwie do pozostałych Duchów. To niemyśląca pasja będąca siłą napędową naszego życia. Dobrze funkcjonujące Po to duża siła manifestowana przez krótki czas (na przykład w sytuacji zagrożenia) oraz asertywność. Osłabione Po jest letargiczne i bez życia.
Cnoty Po mają dwa wymiary:
Z jednej strony ma ono związek z bezstronnością, obiektywnością, odpornością na czyjeś wpływy – to cnota reprezentowana przez sprawiedliwość. W tym ujęciu nienaruszone Po będzie się wiązało z zamierzonym, sprawiedliwym działaniem. Osoba o zaburzonym Po nie będzie odczuwać emocji lub będzie pyszna lub przeciwnie, będzie reagować w sposób niekontrolowany, histerycznie, jak rozwścieczone zwierzę.
Z drugiej strony z Po jest powiązane odczuwanie wartości (chwili, miejsca, czasu). Pozwala nam uchwycić doskonałość i pełnię jednej chwili czy geniusz wspaniałego dzieła sztuki. Jeśli ten aspekt jest zaburzony, osoba będzie miała problem z „pozwoleniem komuś lub czemuś odejść”. Będzie odczuwała nieustanny ból z powodu straty.
ZHI
Czyli Siła Woli. Jej siedzibą są Nerki.
Na najprostszym i najbardziej zewnętrznym poziomie cechy charakterystyczne Zhi to: siła, determinacja, żmudny wysiłek. Ten aspekt Zhi jest określany jako Wola Yang.
Głębszy poziom Zhi to Wola Yin. Jest to siła, która popycha nas do końca, który jest nieznany dopóki tam nie dotrzemy. Dostrzegamy ją dopiero wtedy, kiedy zakończyliśmy dane działanie. Wola Yin to fatum, przeznaczenie. Obejmuje ona nieuchronne i nie dające się uprościć tajemnice ludzkiego życia.
Zhi jest powiązane z cnotą Mądrości. Nie jest to pewność czy wiedza. Jednostka nie może podjąć decyzji, że chce zdobyć Mądrość – ona gromadzi się sama. Ma wiele wspólnego z uczeniem się nawiązywania kontaktu z tym, co nieznane i niepoznawalne.
Wola Yang dotyczy pierwotnych twierdzeń, fundamentalnych decyzji oraz najbardziej mozolnych wysiłków podejmowanych w trakcie życia. Wola Yin to zaufanie i wiedza, że Mądrość i przeznaczenie zostaną odkryte.
Osłabiona Wola Yin wiąże się z głęboką pasywnością i absolutnym brakiem asertywności. Uszczuplenie Woli Yin powoduje także osłabienie kontroli Woli Yang, co prowadzi na przykład do snucia nierealistycznych planów.
Zaburzenia Zhi prowadzą do lęków egzystencjalnych. Lęk Woli Yang paraliżuje. Lęk Woli Yin wzburza i pobudza do ucieczki.
Hun
Nazywane jest Duszą Pozacielesną. To aspekt Ducha związany z Krwią.
Opisywane jest ono jako ta część jednostki, która „nie jest połączona z ciałem”, opuszcza ciało po śmierci.
Na ziemi Hun związane jest z dobrymi uczynkami popełnianymi w tym życiu, gromadzone jest ono na zapas, by zostać wykorzystane po śmierci.
Nienaruszone Hun przynosi akty dobroci i życzliwości wobec siebie i innych. W przypadku zaburzeń Hun osoba będzie niemiła wobec innych lub siebie. Może to prowadzić do powstawania wrogości, zazdrości lub nienawiści.
Hun jest powiązane ze zdolnością znoszenia bólu i cierpienia. Zwiększa tolerancję na ból.
SHEN
Czyli Umysł. Jego siedzibą jest Serce.
Jest ono odpowiedzialne za połączenie wszystkich pięciu Duchów ze światem w miejscu i czasie.
Odgrywa dużą rolę w komunikacji, w nawiązywaniu kontaktów oraz w odpowiednim odnajdowaniu się w sytuacjach.
Cnota Shen to li, czyli rytuał, ceremonia. Generalnie Shen jest powiązane z bardzo istotną sprawą w Azji, czyli z „zachowaniem twarzy”. Osoba o niezaburzonym Shen wie, jak się zachować w danej sytuacji społecznej, wie, jak zrobić właściwą rzecz we właściwym czasie.
W przypadku zaburzenia Ducha Serca dojdzie do zaburzenia relacji społecznych, zachowań niezgodnych z normami społecznymi. Taka osoba może być nieśmiała i łatwo się czerwienić.
EMOCJE JAKO PRZYCZYNY CHORÓB
W Chinach powszechnie uważa się, że emocje mogą być przyczynami chorób. Nadmierny gniew, zmartwienie czy stres mogą wywołać chorobę.
Oczywiście odczuwanie uczuć to w medycynie chińskiej również wyznacznik zdrowia. Jednak występowanie emocji w nadmiarze, o zaburzonych proporcjach może być symptomem zaburzenia harmonii całego organizmu.
Siedem szkodliwych emocji to: radość, złość, smutek, żal, zamartwianie się, strach i przerażenie. Chodzi tu o emocje nadmierne, powodujące zaburzenie i wytrącające z równowagi odczuwania.
D
