1.1. Modne jest się bać.
Końcówka października to czas w popkulturze amerykańskiej choć coraz częściej również polskiej w trakcie którego możemy spotkać wiele symboli związanych z Halloween. Na półkach sklepowych widzimy różnego rodzaju dekoracje które przywodzą na myśl upiory, a w stacjach telewizyjnych możemy oglądać filmy grozy. Chciałam wykorzystać ten okres w roku, żeby zwrócić Państwa uwagę na emocje strachu i lęku.
1.2. Strach, lęk i niepokój.
Czy gdybym teraz poprosiła Państwa o odpowiedz na pytanie jak odróżnić strach od lęku to potrafilibyście Państwo wskazać jakieś różnice? o ile w ogóle takie istnieją. Czy bycie przestraszonym oznacza to samo co bycie zalęknionym? Otóż istnieją różnicę pomiędzy tymi stanami o których warto wiedzieć, żeby móc sprawniej określać emocje jakie odczuwamy. Lęk uznawany jest za reakcję alarmową w różnych sytuacjach postrzeganych, jako zagrażające. Źródła lęku mogą być bardzo różnorodne. Lęk może być związany z wydarzeniami lub sytuacjami interpersonalnymi np. lęk przed odrzuceniem, przed krytyką, oceną, konfliktem. Może także dotyczyć śmierci, obrażeń cielesnych, różnego rodzaju chorób, obawy przed niepełnosprawnością. W literaturze naukowej na źródła lęku wskazuje się również fobie na punkcie zwierząt np. lęk przed zwierzętami domowymi, przed małymi często nieszkodliwymi stworzeniami, przed owadami oraz lęki agorafobiczne, na które składają się: obawy przed przebywaniem w miejscach publicznych, przed byciem w tłumie, lęk przed zamkniętymi przestrzeniami czy przed samodzielnym poruszaniem, a także przed otwartymi przestrzeniami. Także lęk mogą wywołać w nas ludzie, zwierzęta, wydarzenia, sytuacje oraz przedmioty. To co różnicuje strach od lęku to wyrazistość źródła zagrożenia. Strachem określa się taki stan, w którym źródło zagrożenia jest wyraźnie zdefiniowane. Będzie on występował w określonej sytuacji w najbliższej czasoprzestrzeni np. gdy idąc po ulicy widzimy agresywnego psa biegnącego w naszą stronę. Lęk natomiast pojawia się wtedy, gdy jakiś obiekt, sytuacja bądź wydarzenie jest subiektywnie postrzegane jako zagrożenie, ale obiektywnie trudno je tak określić. Lęk może ujawnić się w zmianach w naszej uwadze, pamięci, podejmowaniu decyzji. W zależności od tego co stanowi jego przyczynę może być on krótkotrwały bądź długotrwały. Inną formą reakcji na nieokreślone zagrożenie jest niepokój, który występuje w przypadku braku jakiegokolwiek obiektywnego źródła zagrożenia, działa on w sposób ciągły o różnej sile i natężeniu. Osoby, które przeżywają niepokój mogą mówić np. niepokoję się o swoje zdrowie (chociaż wyniki badań lekarskich i ogólny stan zdrowia jest w normie).
1.3. Konsekwencje.
Każdy z opisanych powyżej stanów w przypadku przedłużającego się utrzymywania powoduje szkody, mogące wpłynąć na znaczące pogorszenie się codziennego funkcjonowania; w sferach poznawczych czyli tych związanych m.in z pamięcią czy uwagą, ale także w strukturze osobowości doprowadzając do jej dezorganizacji. Na szczególną uwagę zasługuje związek pomiędzy lękiem i agresją. Wybitny polski naukowiec Antonii Kępiński w swojej pracy poświęconej zagadnieniu lęku (1977) napisał: “Agresja idzie w parze z lękiem, stanowi ona jednocześnie antidotum na lęk. W agresji bowiem człowiek wychodzi z lękowej pozycji zaszczucia i maksymalnego skurczenia się własnej czasoprzestrzeni, ze wściekłością i rozpaczą uderza w świat otaczający“. Agresja często pojawia się niejako w reakcji na przeżywanie strachu czy lęku. Ma działanie znieczulające dla nieprzyjemnych odczuć związanych z przeżywaniem długotrwałego strachu/lęku/ niepokoju. Agresja to tylko jedna z wielu reakcji pojawiających się w odpowiedzi na przeżywanie opisywanych stanów. Osoby, które odczuwają ciągły lęk bez wyraźnego powodu, żyją w napięciu, do tego dochodzą inne problemy, np.: przemęczenie, kłopoty ze snem, bóle głowy.
1.4. Jak odróżnić lęk od strachu?
Podsumowując i chcąc odpowiedzieć na pytanie: Jak odróżnić lęk od strachu? zwracam Państwa uwagę na najczęściej wskazywaną różnicę w literaturze, która odnosi się do stwierdzenia, iż strach jest reakcją na konkretne zagrożenie, lęk zaś ma charakter bez-przedmiotowy. Mając to na uwagę zachęcam do odpowiedzi na pytanie: Czy oglądając horror przeżywamy lęk czy strach?
Bibliografia:
Kępiński, Antoni (1977)Lęk. Warszawa: PZWL.
